spartacus´isimli üyeden Alıntı
indirgenmis etki anlayisi
yani hic bir paca, yalitik halde, kendi basina anlam ifade etmeyecektir.
|
Bilmiyorum, sen beyin bilimlerini kacinci yuzyil idealist kitaplarindan takip ediyorsun ama neuroscience dedigimiz sey, indirgemeci bir yaklasimi benimsemek yerine birlestirici bir yaklasimi tercih eder. Bunu sana
bir kac kez soyledim, anlattim, saatlerce yazdim. Hala da ayni seyi iddia ediyorsun. Diyorum ki, beyin ve zihin gibi karmasik sistemlerin tamamen/salt indirgenmis sekilde anlasilamaz. Genellikle sinir hucrelerinin (noronlar) aktivitesini ve beyin bolgelerinin islevlerini inceleyerek ise koyulmalari, sadece hucre temelli yaklastiklari anlamina gelmez. Adamlar daha genis baglamsal ve butunsel bir anlayis ile calismalarini yaparlar, hastalarini tedavi ederler. Yani, beyin bilimciler yada doktorlar, sinirsel duzeyden bilissel ve duygusal sureclere kadar uzanan bir dizi seviyeyi inceliyorlar. Bu seviyeler arasinda etkilesim ve iliskiye bakarlar, genetige bakarlar, ekonomik-sosyal iliskilerine bakarlar, neuronuna bakarlar. Bakarlar da bakarlar.
Sana kim "bir paca, yalitik halde, kendi basina anlam ifade ediyor" dedi?
Diyelim ki, depresyondasin. Hastaneden randevu aldin ve klinik bir psikologa, yada klinik neuropsychologiste gittin diyelim. Sen inanmiyorsun boyle seylere de, gittin diyelim. Adam,
psikoloji doktoru (
PsyD.) kalkiyor, depresyonu norotransmitterlerin dengesizligiyle iliskilendirebiliyor ve beyindeki belirli bolgelerin (ornegin, limbik sistem, prefrontal korteks) depresyon semptomlari uzerindeki rolunu inceleyebiliyor. Bu normal bir sey. Adamin gorevi bu, eeg, fmri, pet, meg cekecek diyelim. Ve beynine bakacak. Adam doktor, elbette ki, bakacak. Gozunde problem varsa, doktor gozune bakar, midende varsa midene bakar. Bunlar salt indirgemeci degildir. Indirgemeci gibi gorunuyor bazen. Dogru, ama olay sadece bu degil. Inceler adam. Onun gorevi bu. Depresyonun norobiyolojik temellerini anlamaya calisiyor. Ama sadece norobiyolojik temel olarak yaklasmiyor. klinik psikologlarin sadece noron takildigini mi saniyorsun? Adamlar, depresyonun belirtilerini,
bireyin yasaminda meydana gelen stresli olaylar, cocukluk deneyimleri, sosyal ve ekonomik durumlari, iliski kalitesi gibi faktorlerle birlikte degerlendirirler. Bu faktorlerin
nasil bir araya geldigi ve bireyin duygusal ve bilissel islevselligini nasil etkiledigine de bakarlar. Yav bu da zaten hem norolojik hem bilissel ve duygusal boyutlarini anlamak icin. Ne var bunda. Doktora isini ogretme.
Sizofreninin norobiyolojiktemeli yok mu? Yani, genetik yatkinlik, dopamin ve glutamat dengesizlikleri, sinirsel baglantilar ve beyin yapisal farkliliklar...En basitinden bir tanesini ele al. Genetik faktorler mesela. Bunlar hastaligin olasi gelisimde buyuk bir etkiye sahiptir ve farkli genetik varyantlar, bireylerin sizofreniye olan hassasiyetini etkiler. Dopamin dengesizlikleri de oyle. Ama sadece bu mu?
Bunlarin hepsi, kisinin yasaminda deneyimledigi diyelim, stres, travma, aile iliskileri gibi psikososyal faktorlerle birlikte degerlendirirler.
Obsesif Kompulsif Bozuklukta biz sadece serotonin, dopamin ve glutamat gibi norotransmitterlerdeki anormalliklere mi dikkat cekiyoruz? Yapma 'allahini seversen'. Genetik durumlar olmasina ragmen sanki kalkmisiz OCD'yi genetige indirgemisiz. OCD, ele alindiginda, cocukluk travmalari, asiri stresli yasam olaylari, is veya iliski problemleri gibi bi dunya cevresel faktorlerlerle degerlendirilir.
Travma Sonrasi Stres Bozuklugunda, k
alkip, sadece olayi, kortizol-hipotalamus-hipofiz-adrenal (HPA) eksenine mi indirgiyoruz? Ki kayisin koptugu ve borularin patladigi yerler bulara. Bak, yine de durumu degerlendirirken kalkip, bir savas, cinsel saldiri, dogal afetler travmasi, ciddi kazalar, aile ici siddet gibi pek cok durum ile degerlendiriyoruz.
Boyle degerlendirilmesi lazim cunku. Bunu niye anlatamiyorum.
Benim esim OCD hastasiydi, 3 yil hergun yasadigima lanet ettim. Olayin birinci elden tanigiyim ben. Surecin icindeydim. Masa basindan, kafanda kurup kurup itham ediyorsun.Biraz anlamaya calis, anlamaya. Bak bakalim ben ne diyorum.
Kalkip, on kere sana anlatmama ragmen, "yani hic bir paca, yalitik halde,
kendi basina anlam ifade etmeyecektir" diyorsun.
Yav, etmez tabii, eder diyen kim!
Yukarida anlattim durumu, daha da itiraz edersen, ya keyfi itiraz ettigini yada artik ne okuduysan o anlamsiz seylere baglayacagim. Artik kurtul su bakis acisindan. Daha farkli daha genis bir perspektiften bak. 'bakis acini degistir' (vizontelede miydi neydi bu replik. Al, ac, onu izle biraz, neselen)
Rahatla biraz. Insan sevdigini duzeltir.