Tevrat ve Yahudiliğin Tarihsel Gelişimi

[al bundy]

Evrensel tek tanrının ve modern Yahudiliğin oluşumu

Fakat ortada bir sorun vardı. Evlerinden uzakta, tapınak olmadan Yhvh'ye imanlarını nasıl göstereceklerdi? Daha önceden yaptıkları gibi Yhvh'nin tapınağında kurban kesmek yerine şabat uygulamasına; günümüzdeki sinagogların (ve doğal olarak kilise ve camilerin) ibadet şeklinin öncülü şeklinde bir araya gelerek Tevrat'ı okuyup dua etmeye başladılar. Böylece her yerde ve her şekilde Rabbe ibadet edip O'na olan imanlarını gösterebileceklerdi.

Babil sürgünü sayesinde (bana göre yüzünden) İsraillilerin antik pagan kültleri, geçmiş tecrübeleri (J, E, D) ve din adamlarının (uydurma) hikayeleri (Mısır'dan çıkış, kölelikten özgürlüğe, Musa ve On Emir, İbrahim'in vaat edilmiş topraklara yolculuğu gibi) birleşerek Tevrat ve günümüzdeki Yahudilik oluştu.


Tanrı Yhvh, İsraillileri neden terk etmişti? Antik dönemde bir uygarlık diğerini ele geçirdiği zaman yenilen taraf ele geçirenin tanrısının daha güçlü olduğunu düşünür ve ona tapmaya başlar. Fakat İsrailliler Yhvh'ye tapmaya devam ettiler. Felaketlerin nedeninin Yhvh'den başka tanrılara tapmaları dolayısıyla olduklarını düşündüler. Günümüzdeki tanrı konsepti de bu şekilde doğdu. Yhvh artık İsraillilerin ulusal tanrısı değil, evrendeki her olaya etki eden evrensel tek tanrıydı. İsraillilerin Babil sürgünü Yhvh'nin Babil tanrısından güçsüz olmasından dolayı değil, tam tersine Yhvh'nin isteğiyle olmuştu. Tanrı Yhvh kendisinden başka tanrılara taptıkları için onları cezalandırmıştı. Sürgün öncesi birçok tapınağın ve sırf Kudüs'te bile binlerce putun varken sonrasında hiçbirine rastlanmaması da bunu doğrular. Yhvh kendisi için tapınağa ihtiyaç duyan ve tapınağı yıkılınca yok olan bir tanrı değildi, çünkü o her yerde, görünmez ve göklerdeydi (2. Tarihler 36:23, Ezra 1:2).


mö 538'de Babilliler Persliler tarafından yıkıldı ve İsrailliler özgürlüklerine kavuştular. Çünkü iman testini (tıpkı Musa, İbrahim, Nuh vb. gibi) geçmişlerdi. Tanrı Yhvh de bunun karşılığında vaat edilmiş olan topraklarını onlara geri vermişti. Sonrasını Eski Ahit'ten dinleyelim (Nehemya 8: 1,2,3)

İsrailliler kentlerine yerleştikten sonra, yedinci ay tek vücut halinde Su Kapısı'nın karşısındaki alanda toplandılar. Bilgin Ezra'ya RAB'bin Musa aracılığıyla İsrail halkına verdiği buyrukları içeren Yasa Kitabı'nı getirmesini söylediler.

Yedinci ayın birinci günü Kâhin Ezra Yasa Kitabı'nı halkın toplandığı yere getirdi. Dinleyip anlayabilecek kadın erkek herkes oradaydı.

Ezra Su Kapısı'nın karşısındaki alanda kadınların, erkeklerin ve anlayabilecek yaştaki çocukların önünde, sabahtan öğlene kadar Yasa Kitabı'nı okudu. Herkes dikkatle dinledi.


Bu sözlerden kesin olmamakla beraber Tevrat'ın tamamlandığını ve peygamber Ezra'da bir kopyasının olup bunu halka okuduğunu söyleyebiliriz. Fakat din adamlarının derlemesiyle günümüzdeki şeklini alması biraz daha geç bir zamana (mö 400 civarı) gidebilir.


İsraillilerin tanrıları Yhvh ile olan tarihsel ilişkileri Tevrat adını aldı. Günümüzde üç milyardan fazla insan için kutsal olan bir kitaptır. Tevrat'ın yazı boyunca anlatmaya çalıştığım tarihi yazılış süreciyle antik İsrail kültü, günümüzdeki modern dine dönüştü ve İsraillilerin ulusal tanrısı Yhvh, günümüzdeki üç büyük tek tanrılı dinin evrensel tanrısı haline geldi.

[al bundy]

Kaynakça ve açıklamalar

Yazımı oluştururken büyük ölçüde 2008 yılında yapılan “The Bible’s Buried Secrets” adlı belgeselden ve orada adı geçen arkeolog ve bilim adamlarının yazılarından yararlandım. Bunun dışında netteki bazı makaleler ve yazılar da karşılaştırma açısından faydalı oldu. Yazıyı beğenen arkadaşların bu belgeseli izlemelerini şiddetle tavsiye ederim.

http://biblefilms.blogspot.com/2008/11/review-bibles-buried-secrets.html
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Bib...Buried_Secrets

Daha fazla araştırmak isteyen arkadaşlar Wikipedia’da “featured archaeologist and historians” adlı bölümdeki kişilerin çalışmalarına bakabilirler. (Benim baktıklarım arasında eserlerinin Türkçesine rastladığım yoktu.)

Belgeselin bazı bölümleri için http://www.youtube.com/results?searc...rch_type=&aq=f


Türkçe kaynak yokluğu benim için büyük bir sorun olmadı fakat yazımda açıklamalar için daha fazla bağlantı vermemi engelledi. Mesela Biblical Archaeology (Kutsal Kitap Arkeolojisi) ile ilgili belki de en önemli keşiflerden biri olan “Tel Zayit Stone (taşı)” ile ilgili araştırmamda Türkçe bir makale veya yazıyı bırakın, tek bir cümleye bile rastlamadım (Google’da arama yapın, çıkan sonuçlardan ne demek istediğimi anlayacaksınız). Türkçe olan kaynakların çoğu da (özellikle tanımlar ve belgelerin resimleri ile ilgili) Wikipedia’da bulunuyordu. Ben de genelde bu siteyi kullandım.


Konuyla ilgili bazı bağlantılar

http://en.wikipedia.org/wiki/Biblical_archaeology
http://en.wikipedia.org/wiki/Biblica...aeology_school
http://www.penn.museum/sites/Canaan/Bibliography.html
http://www.bible-history.com/maps/ca...e_nations.html
http://www.bib-arch.org/bar/article....=6&ArticleID=9
http://biblicalarcheology.net/

[Natan]

Çok geniş kapsamlı bir çalışma bu.
elinize sağlık al bundy ,şöyle bir baktım da epey birşeyler var.
ancak yarın enine boyuna tekrar incelicem. Paylaştığın için teşekkürler

[Engse Hohol]

Zohar Nedir? (İbranice זהר ihtişam) ve Zohar'ın diğer Kutsal Kitaplardan farkı nedir?

[pianola]

Sayılar 31

(...)

17. Öyleyse her erkek çocuğunu öldürün, ve bir erkekle yatarak erkeği bilmiş olan her kadını da.

18. Ama bir erkekle yatmamış ve erkeği bilmemiş küçük kız çocukları; onları kendinize saklamak üzere hayatta bırakın.