İngiltere'nin Akdeniz'e inmesi - Veraset savaşları

[Felâsife]

1700 yazının sonlarına doğru, İspanya'nın hem zihinsel hem de fiziksel açıdan hasta olan kralı II. Charles (1661-1700), ardında varis bırakmadan hayata gözlerini yummuştur. Onun en yakın erkek akrabası Fransa tahtının varisi (Döfen'i) olan Anjou Dükü Philip idi. Batı Avrupa'ya hükmedebilecek bir birleşik İspanya-Fransa'nın ortaya çıkmasını engellemek için Avrupa 13 yıl sürecek olan büyük bir savaşa başlamıştır. Cephelerin bir tarafında İspanya ve Fransa, diğer tarafındaysa İngiltere, Hollanda, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu ve Prusya bulunmaktaydı.

1571'deki İnehbahtı Savaşı'ndan sonra, kuzeyindeki Hıristiyanlar ile güney ve doğudaki Müslümanlar arasında muazzam bir ticaret hacmine sahip olan Akdeniz'in batı kesimi Müslüman hakimiyetinden çıkmış bulunmaktaydı. Buna ek olarak Akdeniz kıyılarındaki İstanbul, Roma, İskenderiye, Venedik, Marsilya gibi yerler sadece siyasi açıdan değil, ekonomik açıdan da çok önemli merkezlerdi ve bu döneme kadar, buralarda bulunan İngiliz tüccarları tuhafiyeci olarak görülmekten öteye gidememişlerdi. İspanya Veraset Savaşları sayesinde İngiltere, donanmasını, siyasi açıdan pek tanımadığı ve bilmediği bir deniz olan Akdeniz'e göndermek fırsatını yakalamıştır. Savaştan sonra da İspanya'nın İtalya'daki toprakları Savoy ve Avusturya arasında paylaştırılmıştır. Fakat her iki devletin de donanması olmadığı için, onların buradaki kazanımlarını korumak amacıyla İngiltere, donanmasını bu bölgeye göndermeye gönüllü olmuştur.

1713'te imzalanan ve XVIII. yüzyılın başında ortaya çıkan İspanya Veraset Savaşları'nı nihayetlendiren Utrecht Antlaşması ile Avrupa İngiltere'nin yükselişine tanık olmuştur. Zira İngiltere bu antlaşma ile hem siyasi, hem ticari ve hem de deniz aşırı birer imparatorluk olan rakiplerini büyük oranda etkisiz hale getirmeyi başarmıştır. Utrecht Antlaşması ile Fransa'nın Avrupa'daki üstünlüğü bitmiş, İspanya da paylaşılmıştır. Daha da önemli olabilecek bir diğer gelişme ise antlaşma ise Fransız ve İspanya donanmalarının denizlerdeki üstünlüğünün nihayetlendirilmesidir. Ticari alanda İngiltere'nin en büyük rakibi olan Hollanda'nın bu alandaki etkisi kırılmış, donanması İngiliz donanmasının ufak bir kısmı haline gelmiştir.

İspanya Veraset Savaşları'nın sonundan itibaren başlayan koloni ve sömürge yarışlarının İngiltere için anlamı ise o dönmede Hindistan idi. Bundan dolayı Hindistan'a giden ticaret yolunu kontrol etmek ve güvence altına almak isteyen İngiltere, kömürü yakıt olarak kullanan gemilerin Cebeltarık Boğazı'ndan başlayarak beş günlük mesafelerde ikmal yapabilecekleri istasyonlara sahip olması gerektiğini hesaplayarak, Cebelitarık'tan Aden'e kadar üsler kurmuştur.

İşte İspanya Veraset Savaşları'ndan sonra İngiltere Doğu Ticaret Yolu'nu güvence altına almak için Akdeniz ve Kızıldeniz harekâtlarına önem vermiş ve bu yolun güvenliği için stratejik noktaları ele geçirmeye başlamıştır.

Makalenin devamı için Bkz.
Utrecht Anlaşması'ndan I. Dünya Savaşı'na Kadar İngiltere'nin Akdeniz Ve Kızıldeniz'deki Başlıca Üsleri