Allah kelimesinin kökeni üzerine; Ugarit Mitolojisi, Hristiyan Kutsal Kitabı ve EL

[Muhyiddin Arabi]

NOT: Çeviride 'Kutsal Kitap' ifadesi yerine; Hristiyan Kutsal Kitabı anlamına gelen Bible kelimesi tercih edilmiştir.


Ēl (İbranice: אל) "tanrı" veya "Tanrı" anlamına gelen kuzeybatı Sami kökenli bir kelimedir. İngilizce Bible'de, Elohim'den türetilen isim normalde "Tanrı" olarak çevrilirken, Yahweh "Rab" olarak çevrilir. El, tek Tanrı'ya mı yoksa daha küçük bir ilahi varlığa mı atıfta bulunduğuna bağlı olarak "Tanrı" ya da "tanrı" olarak tercüme edilebilir. Özel isimlerin bir unsuru olarak "el", İbranicenin yanı sıra eski Aramice, Arapça ve Etiyopya dillerinde de bulunur (örneğin "Samu-el" ve "Jo-el"). Bible sonrası dönemde "el", ilahi varlıklar olarak statülerini belirtmek için "Gabri-el", "Micha-el" ve "Azri-el" gibi meleklerin isimlerinde düzenli bir unsur haline gelir. İslam'da Tanrı için kullanılan "Allah" kelimesinin anlamsal kökü semitik El kelimesiyle ilişkilidir.

Bible'da El, Musa'ya Yahve isminin vahyedilmesinden önce El Şaddai (Her Şeye Gücü Yeten Tanrı) ya da El Elyon (En Yüce Tanrı) gibi isimler verilmek suretiyle İbrani atalar (Musa öncesi İbraniler) tarafından tapınılan tanrıydı. Ancak El'e Melkizedek (Yaratılış 14:19) gibi İsrailli olmayanlar tarafından da tapınılmıştır. Akademisyenler; Kenanlıların El'e yüce tanrı, göğün ve yerin yaratıcısı, insanlığın babası, tanrıça Aşera'nın kocası ve diğer pek çok tanrının ebeveyni olarak tapındığına dair Bible dışı pek çok kanıt bulmuşlardır. El hakkındaki Kenan mitolojisi daha sonraki Greko-Romen tanrı hikâyelerinin gelişimini doğrudan etkilemiş olabilir.

Yahudilerin ve Hristiyanların teolojik görüşü, Ēl ve Ĕlōhîm'in yüce Tanrı anlamında kullanıldığında, Yahve ile aynı varlığa -evrenin Yaratıcısı ve İsrail'in Tanrısı olan tek yüce tanrıya- atıfta bulunduğu yönündedir. Bunun ilk Bible yazarlarının orijinal inancı olup olmadığı çok tartışılan bir konudur. İsrailoğulları arasında bir tür tektanrıcılık muhtemelen erken tarihlerden beri mevcuttu, ancak bilim adamları Kenanlı komşularından ve atalarından çok tanrılı fikirleri ne ölçüde ödünç ya da miras aldıkları konusunda tartışmaktadırlar.

Bible'da Ēl

Saygı Duyulan Kabile Reisleri ve El

Mısır'dan Çıkış 6:2-3'te Yahve şöyle der:

Kendimi İbrahim'e, İshak'a ve Yakup'a Ēl Şaddāi olarak gösterdim, ama onlar tarafından Yahve adımla bilinmiyordum.

Bugün yaygın olarak "İbrahim, İshak ve Yakup'un Tanrısı" ifadesini duymaktayız. İbrahim "İbrahim'in Kalkanı" olarak bilinen Tanrı'yla, İshak "İshak'ın Korkusu" ile ve Yakup da "Kudretli Olan" ile bir ilişki içine girmiştir. Bible bu kişisel tanrıları tek yüce tanrı El'in biçimleri olarak tanımlar. Yaratılış bölümü, sadece İbrani Kabile Reislerinin değil, Kenan diyarındaki komşularının ve Mezopotamya'daki diğerlerinin de El'e en yüce Tanrı olarak taptıklarını gösterir. Örneğin, Şalem kentinin (gelecekteki Yeruşalim) kralı; İbrahim'i, "En Yüce Tanrı"nın -El Elyon- adıyla selamlamış ve kutsamıştır:

Şalem Kralı Melkisedek ekmek ve şarap getirdi. En Yüce Tanrı'nın [El Elyon] kâhiniydi ve İbrahim'i kutsayarak, "En Yüce Tanrı İbrahim'i kutsasın" dedi (Yaratılış 14:19).

Bundan kısa bir süre sonra, İbrahim Sodom kralına El Elyon adına yemin ederek onu "Göklerin ve yerin Yaratıcısı" olarak tanımladı (Yaratılış 14:22). Daha sonra, Tanrı İbrahim'le sünnet antlaşmasını yaptığında, kendisini El Şaddai-Yüce Tanrı olarak tanımlamıştır (Yaratılış 17:1). Yakup'u (Jacob) kutsayan ve ona adını "İsra-el" olarak değiştirmesini söyleyen de El Şaddai'dir (Yar. 35:10-11). Ve Yakup, İsrail kabilelerinin gelecekte kabile reisi olacak olan oğullarına kendi kutsamasını El Şaddai'nin adıyla vermiştir:

Babanın Tanrısı (El) adına, sana yardım eden... Her Şeye Gücü Yeten (Şaddai) adına, seni yukarıdaki göklerin bereketiyle, aşağıdaki derinliğin bereketiyle, göğsün ve rahmin bereketiyle kutsayan (Yaratılış 49:25).

Yaratılış 22'de İbrahim Birüssebi'de kutsal bir ağaç dikerek "El Olam"ın -Sonsuz Tanrı'nın- adını anar. Şekem'de "El Elohe İsrail"-Tanrı, İsrail'in Tanrısı- adına bir sunak kurdu. (Yaratılış 33:20)

Son olarak, Yaratılış 35'te "Elohim" Yakup'a göründü ve ona ve kabilesine Luz şehrine taşınmalarını ve orada Tanrı'nın görünüşünü anmak için bir sunak inşa etmelerini emretti. Yakup buna uyarak "El" için bir sunak diker ve kasabanın adını "Beyt-el"-El'in evi ya da yeri- olarak değiştirir.

Kökenler üzerine tartışma

Geleneksel görüş El'in daha sonra kendisini Musa'ya Yahve olarak açıkladığı yönünde olsa da, bazı akademisyenler Yahve'nin başlangıçta birçok tanrıdan biri -belki de belirli bir İsrail kabilesinin tanrısı ya da Musa'nın karısının Kenit tanrısı (Yazının sonuna Britannica'dan Kenitlerle ilgili bir açıklama bıraktım)- olarak düşünüldüğüne ve ilk başta Ēl ile özdeşleştirilmediğine inanmaktadır (Smith 2002). Örneğin, Bible'deki bazı ayetlerde Yahve'nin açıkça bir fırtına tanrısı olarak tasavvur edilmesini kanıt olarak gösterirler ki bu, bilindiği kadarıyla Ēl için doğru değildir.

Yahve'nin sesi suların üzerindedir; Yücelik Tanrısı (the God of glory) gürler, Rab (the Lord) güçlü suların üzerinde gürler.... Yahve'nin sesi şimşekler çaktırır (Mezmurlar 29:3-7).

Bugün daha yaygın bir görüşe göre, Ēl Şaddāi, Ēl 'Ôlām ve Ēl 'Elyôn gibi isimler, tıpkı bugün Katoliklerin aynı Meryem'e "Fatima'nın (Fatima, Portekiz'de bir şehir) Meryem Ana'sı" veya "Guadalupe Bakiresi" olarak tapınması gibi, başlangıçta tapınılan yere göre farklı unvanlara sahip tek bir Tanrı olarak anlaşılmıştır. Dolayısıyla, bu figürlerin dini kimliğinin popüler İsrailli zihninde erken bir tarihten itibaren yerleşmiş olması mümkündür. Aksi takdirde, İsrailliler Babil sürgünü sırasında ve sonrasında uluslarını organize ederken, kutsal metinlerin J, E, D ve P kaynaklarını birleştiren dini otoritelerin; çeşitli kabilelerin tüm gelenek ve terimlerini, tek bir Tanrı etrafında birleştirdiği görüşüne varılır.

El Kurulu

Mezmur 82, El'in tek Tanrı olarak değil de İsrail'in baş tanrısı olarak görüldüğü çağa geri dönebilecek bir Tanrı vizyonu sunar:

Elohim (Tanrı) ēl'in kurulunda durur

Tanrılar (elohim) arasında hüküm verir. (Mezmurlar 82:1)

Bağlam içinde bu, Tanrı'nın (God) yüce ilah (the supreme deity) olarak ilahi konseyde (divine council) durduğunu ve diğer tanrıları (the other gods) yargıladığını ifade ediyor gibi görünmektedir. "Tanrı'nın oğulları" (bene elohim) olmalarına rağmen bu varlıkların artık ölümsüz olmayacaklarını, insanlar gibi öleceklerini bildirmeye devam eder.

'Siz tanrılarsınız (elohim); hepiniz En Yüce Olan'ın- the Most High- (Elyon) oğullarısınız' dedim; 'Ama siz de sıradan insanlar gibi öleceksiniz; diğer hükümdarlar gibi düşeceksiniz (Mezmurlar 82:6-7).

Bu pasaj Ugarit'te ortaya çıkarılan ve El'in asi Baal ve onu destekleyen tanrılara karşı mücadelesini anlatan bir Kenan metniyle (aşağıya bakınız) çarpıcı benzerlikler taşımaktadır. İbranice versiyon, İsrail'in daha önceki çok tanrılı geleneğinin yerini, Tanrı'nın artık diğer daha küçük tanrılarla birlikte var olmadığı tek tanrılı bir geleneğe bıraktığı bir noktaya işaret ediyor olabilir. Ancak Bible'ın katı tektanrıcılığını savunanlar, Mezmur 82'nin gerçek bir "tanrılar" konseyinden değil, Tanrı'nın; ya düşmüş melekleri ya da kendilerini Tanrı'nın yerine koyan insanları yargıladığı bir konseyden söz ettiği konusunda ısrar ederler.

Bible'da göksel konsey kavramına başka atıflar da vardır. Örneğin, Mezmur 89:6-7 şöyle sorar:

El'in oğulları arasında Yahve'ye benzer kim var? Kutsalların meclisinde El'den çok korkulur; o kendisini çevreleyen herkesten daha yücedir.

Göksel konseyin sadece Yahve'nin adının kullanıldığı bir başka versiyonu I Krallar 22. bölümde yer alır. Burada peygamber Mikaiya aşağıdaki görümü bildirir:

Yahve'yi tahtında otururken gördüm, bütün göksel topluluk sağında ve solunda çevresinde duruyordu. Yahve, "Ahav'ı Ramot Gilat'a saldırıp orada ölmesi için kim ayartacak?" diye sordu. Biri şunu, öbürü bunu önerdi. Sonunda bir ruh ortaya çıktı, RAB'bin önünde durdu ve, "Onu ben ayartacağım" dedi. "Hangi yolla? Yahve sordu. "Dışarı çıkıp bütün peygamberlerinin ağzında yalancı bir ruh olacağım" dedi. "Onu ayartmayı başaracaksın" dedi Yahve. "Git ve bunu yap" dedi (I.Krallar 22:19-22).

Burada artık daha küçük tanrılar ya da "El'in oğulları" değil, konseyde Tanrı'ya yanıt veren "ruhlar" söz konusudur. Eyüp Kitabı'na gelindiğinde, göksel konsey kavramı Mezmurlar 82 ve 86'da ifade edilen daha ilkel versiyondan, "meleklerin kendilerini Yahve'nin önünde sunmaya geldikleri ve Şeytan'ın da onlarla birlikte geldiği" bir versiyona dönüşmüştür. (Eyüp 1:6) Bu nedenle bazı araştırmacılar, bir zamanlar İbrani mitolojisinde daha küçük tanrılar ya da gerçek anlamda "El'in oğulları" olarak kabul edilenlerin, Eyüp'ün yazıldığı dönemde yalnızca Yahve'nin melekleri haline geldiği sonucuna varmışlardır.

Kuzey Bölgesinin El'i Güney'in Yehova'sına mı karşı?

Tarihsel olarak ve Bible anlatısında, Yahvist tektanrıcılık ilk olarak güneydeki Yahuda Krallığı'nda, merkezindeki Kudüs Tapınağı'yla birlikte kök salmıştır. Belgesel hipoteze göre, Kutsal Kitap'ın ilk beş kitabı olan Pentateuch'taki çeşitli bölümler birkaç farklı yazarın teolojik görüşlerini yansıtmaktadır. "El" kelimesinin kullanıldığı ayetlerin kuzey kabilelerine özgü bir geleneği temsil ettiği düşünülürken, Yahve'den bahseden ayetlerin güneyli bir gelenekten geldiği düşünülmektedir.

Kuzey/güney teolojik ayrımına doğrudan Kutsal Kitap'ta da atıfta bulunulmaktadır. İsrail ve Yahuda, İsrail Kralı I. Yarovam döneminde yollarını ayırdıklarında, Yarovam biri Yeruşalim'in hemen kuzeyinde Beytel'de, diğeri daha kuzeyde Dan'da olmak üzere iki dini kuzey bölgesi tapınağı kurarak krallığının Yahuda'dan ruhani bağımsızlığını vurgulamıştır. Şöyle dediği kaydedilmiştir:

"Yeruşalim'e gitmek senin için çok fazla. İşte seni Mısır'dan çıkaran Elohim, ey İsrail" (1.Krallar 12:28).

İngilizce çevirilerde bu ayetteki "elohim" genellikle "tanrılar" olarak çevrilir, ancak "Tanrı" olması daha muhtemeldir. El genellikle kutsal bir boğayla ilişkilendirildiğinden (aşağıya bakınız), bu tapınaklara dikilen altın boğa-buzağı heykellerinin El'in (ya da Yahve/El'in) İsrail Krallığı'nın tek tanrısı olmasa da baş tanrısı olarak onaylanmasını temsil etmesi de muhtemeldir.

El'in çeşitli biçimleri

ēlim (tanrılar) çoğul biçimi Bible'da sadece dört kez geçer. Mezmur 29 şöyle başlar: "Yahve'ye yakarın, ey tanrı oğulları (benê ēlîm)." Mezmur 89:6 sorar: "Göklerde kim Yahve'ye benzer, tanrı oğulları (benê ēlîm) arasında kim Yahve'ye benzetilebilir?" Diğer iki kullanımdan biri "Musa'nın Ezgisi", Çıkış 15:11'dedir: "Tanrılar (ēlim) arasında sana benzeyen kim var, Yahve?" Sonuncusu Daniel 11.35'te geçer: "Kral keyfine göre davranacak; kendini yüceltecek ve her tanrıya (ēl) ve tanrıların Tanrısı'na (ēl ēlîm) karşı kendini büyütecek."

"Tanrı" olarak çevrilen ēlohim biçimi tam anlamıyla çoğul değildir, çünkü çoğul eki -im olmasına rağmen gramer olarak tekil bir isim olarak işlev görür. Elohim İbranilerin Tanrısı için kullanılan normal sözcüktür; bu sözcük, Yahudi Kutsal Kitabında yani Tanah'ta Yahve dışında Tanrı için kullanılan herhangi bir sözcükten daha sık kullanılır.

Tekil ēl formu da Masoretik (İbranice) metinde sık sık -Mezmurlar'da 73 kez ve Eyüp Kitabı'nda 55 kez olmak üzere- 217 kez geçer. ēl (tanrı) kelimesinin İsrail'in Tanrısı'ndan başka bir tanrıya atıfta bulunmak için kullanıldığı yerler de vardır, özellikle de Mezmurlar 44:20 ve 81:9, Tesniye 32:12 ve Malaki 2:11'de olduğu gibi "yabancı" kelimesiyle değiştirildiğinde.

Son olarak, arkeologlar ēl dilbilimsel biçiminin, 'ēl çabalar' anlamına gelen Yiśrā'ēl 'İsrail' adı da dahil olmak üzere, kayıtların kaybolmadığı her dönemden İsrailli kişi adlarında göründüğünü belirtmektedir.

Bible dışında El

Orta Doğu Edebiyatı

El, Suriye'deki Ebla uygarlığının M.Ö. 2300'lere tarihlenen Kraliyet Kütüphanesi kalıntılarında tanrılar listesinin en başında bulunmuştur. Kenanlılar için El ya da İlu, uzak ve biraz mesafeli olsa da en yüce tanrı ve insanlığın babasıydı. Kendisi, eşleri ve çocukları için çölde bir tapınak inşa ettiği bildirildiğinden, aslen bir çöl tanrısı olabilir. El birçok tanrının babasıydı, en önemlileri Hadad/Baal, Yaw ve Mot'tu, bunlar sırasıyla Greko-Romen tanrıları Zeus, Poseidon ve Hades ile benzer nitelikleri paylaşıyorlardı.

Eski Kenan yazıtlarında El genellikle Tôru 'Ēl (Boğa El veya 'boğa tanrısı') olarak adlandırılır ve birkaç boğa heykel(ler)i ve ikon buluntularının El tapınmasının bu yönünü temsil ettiği düşünülmektedir. Bununla birlikte, sıklıkla yaşlı ve sakallı bir adam olarak da tanımlanır ya da temsil edilir -Tanrı'nın Bible'da Daniel 7:9'da devam eden "günlerin eskisi" olarak bir imajı. El'in diğer unvanları arasında bātnyu binwāti (yaratıkların yaratıcısı), 'abū banī 'ili (tanrıların babası) ve 'abū 'adami (insanın babası) yer alır. O, "ebedi yaratıcı", "atanız", "ak sakallı kadim", "bilgelik dolu", "kral", "yılların babası" ve "savaşçı" olarak adlandırılır.

Ugaritçe "Ba'al döngüsü"nde Ēl, "iki nehir"in kaynağındaki Lel Dağı'nda (muhtemelen "Gece" anlamına gelir) ikamet ediyor olarak tanıtılır. Monarşi öncesi İsrail'de Yahve'nin yaptığı gibi bir çadırda yaşar, bu da Ugarit'te neden bir tapınağı olmadığını açıklayabilir. Latipanu ´ilu dupa´idu, "Merhametli Merhamet Tanrısı" olarak adlandırılır. Yavaş öfkelenir, aynı zamanda Nazik Olan olarak da adlandırılır. İnsanları kutsar ve kefaret ödedikleri takdirde neredeyse her zaman onları affeder. İnsanların acıları için yas tutar ve mutlulukları için sevinir. Bununla birlikte, mesafeli dururdu ve çoğu zaman diğer tanrılar, özellikle de tanrıçalar Anat ve Athirat/Ashera, onun yardımını kazanmak için arabulucu olarak kullanılırdı.

Ugaritik metin KTU 1.2:13-18, Mezmur 82'nin göksel konsey versiyonuna benzer bir sahne anlatır. Burada El en yüce tanrıdır ve isyankâr Baal'ın, onu koruyan tanrılarla birlikte yargı önüne çıkarılması gerektiği belirtilir:

Hemen yüzünüzü... Lel Dağı'nın ortasındaki Toplantı Meclisi'ne doğru çevirin. El'in ayakları dibinde.... babam boğa El'e saygı gösterin. Ey tanrılar, (El'e saygı göstermek zorunda kalacak olan), sakladığınız kişiden vazgeçin. Baal'ı ve yandaşlarını teslim edin ki onu alçaltabileyim.

Tanrılara sunulan kurbanların listelerinde El'in adı sık sık ve belirgin bir şekilde geçmektedir, ancak görünüşe göre özel olarak ona adanmış bir tapınak yoktur. Ugarit'te El ya da El tipi tanrılara tapınılan diğer unvanlar arasında El Shaddai, El Elyon ve El Berith de vardır. Ugaritik metinlerde El'in çocukları olarak özellikle Yamm (Deniz), Mot (Ölüm), Aştar ve Ba'al/Hadad yer almaktadır. Ancak bu sonuncusu aynı zamanda tanrı Dagon'un soyundan gelen biri olarak tanımlanır ve Ēl uzak bir klan babası konumundadır. "Ba'al Sarayı" bölümünde Ba'al/Hadad, "Athirat'ın 70 oğlunu" yeni sarayında bir ziyafete davet eder. Tanrıça Athirat'ın (Aşera) bu oğullarının babasının Ēl olduğu düşünülmektedir.

Daha geniş Levanten bölgesinde, arkeologlar tarafından El'e aşağıdaki atıflar keşfedilmiştir:

- M.Ö. yedinci yüzyıla ait Fenikece yazılı bir muska şu şekilde yorumlanmıştır:
Ebedi Olan ('Olam) bizimle bir antlaşma yemini yaptı,
Aşera bizimle (bir anlaşma) yaptı.
Ve El'in bütün oğulları,
Ve tüm Kutsalların büyük konseyi.
Cennet ve Kadim Dünya'nın yeminleriyle.

- Sina Dağı bölgesinde bulunan eski bir maden yazıtında 'ld'lm' olarak okunan ifade - 'Ēl Ebedi' ya da 'Tanrı Ebedi' şeklinde yorumlanır.
- Birkaç yazıtta "El (ya da Il), Dünya'nın yaratıcısı" unvanı yer almaktadır. Hitit metinlerinde bu ifade, Aşerdu/Aşerah'ın ilahi kocası ve 77 ya da 88 oğlunun babası olan İlkunirsa'ya verilen tek isim haline gelir.
- Ēl'e yazılan bir Hurrice ilahide tanrı 'il brt ve 'il dn olarak adlandırılır ve sırasıyla 'antlaşmanın Ēl'i' ve 'yargıç Ēl' olarak yorumlanır.

Sanchuniathon'un Hesabı

Efsanevi Fenikeli yazar Sanchuniathon'a ait olduğu varsayılan ve erken dönem kilise tarihçisi Caesaria'lı Eusebius tarafından kısmen korunan yazılar, Kenan mitolojisindeki El'in daha sonraki Yunan mitlerini nasıl etkilemiş olabileceğine dair büyüleyici bir açıklama sunmaktadır. Yazıların, muhtemelen M.Ö. 2000'lerden kalma eski Fenike tapınaklarındaki yazıtların derlemeleri olduğu düşünülmektedir. Burada Ēl hem Elus hem de Yunanca karşılığı olan Cronus adıyla anılmaktadır. Ancak o yaratıcı tanrı ya da ilk tanrı değildir. El daha ziyade Gökyüzü ve Yeryüzü'nün oğludur. Gökyüzü ve Yeryüzü de Elyon'un, yani "En Yüce "nin çocuklarıdır. El, Persephone ve Athene'nin babasıdır. Tanrıçalar Afrodit/Astarte, Rhea/Asherah ve Dione/Baalat'ın yanı sıra tanrılar Bethel, Dagon ve Yunan Atlas'ına benzer isimsiz bir tanrının kardeşidir.

Bu hikâyede Gökyüzü ve Yeryüzü'nün arası açılır, ancak Gökyüzü kendini Yeryüzü'ne zorla kabul ettirir ve bu birlikteliğin çocuklarını yer. El, babası Gökyüzü'ne orak ve mızrakla saldırır ve onu kovar. Bu şekilde El ve müttefikleri Eloim, Gökyüzü'nün krallığını ele geçirir. Ancak, Gökyüzü'nün cariyelerinden biri zaten hamileydi ve oğlu şimdi El'e savaş açar. Bu tanrı Demarus ya da Zeus olarak adlandırılır, ancak Ugaritik metinlerde El'e karşı isyan eden "Baal" ile belirgin bir benzerlik gösterir.

El'in üç karısı vardı, hepsi de kendi kız kardeşleri ya da üvey kız kardeşleriydi: Afrodit/Astarte, Rhea/Asherah ve Dione. Sonuncusu Sanchuniathon tarafından El'in kurduğunu söylediği Byblos şehrinin koruyucu tanrıçası Baalat Gebal ile özdeşleştirilir.

El ve Poseidon

Palmira'da bulunan ve birinci yüzyıla tarihlenen iki dilli bir yazıt Ēl-Dünya'nın Yaratıcısı'nı Yunan tanrısı Poseidon ile bir tutmaktadır. Daha önce, Karatepe'de bulunan M.Ö. dokuzuncu yüzyıla ait bir yazıt Ēl-Yeryüzünün Yaratıcısı'nı, yeraltı sularının efendisi olan Babil su tanrısı Ea'nın adının bir biçimiyle özdeşleştirir. Bu yazıt Ēl'i yerel panteonda Ba'al Shamim'den sonra ve Ebedi Güneş'ten önce ikinci sırada listeler.

Dilsel biçimler ve anlamlar

Bazı Müslüman âlimler, antik çağda bulunan "El" kelimesinin Sami dilleri geleneğine göre telaffuz edildiğinde aslında Allah'tan başkası olmadığını iddia etmektedir. El'in ilk harfi 'alef olduğundan ve ikinci harf çift L olarak telaffuz edilebildiğinden El "AL" olarak telaffuz edilmelidir. Eski semitik uygarlıklar sesli harfleri yazmıyordu ve bu nedenle L'den sonraki A ve H eksikti.

El'in alternatif biçimleri Etiyopya'nın eski Ge'ez dili hariç tüm semitik dillerde bulunur. Formlar arasında Ugaritçe 'il (çoğ. 'lm); Fenikece 'l (çoğ. 'lm), İbranice 'ēl (çoğ. 'ēlîm); Aramice 'l; Arapça Al; Akadça ilu (çoğ. ilāti) bulunur.


Yararlanılan Kaynaklar

- Bruneau, P. 1970. Recherches sur les cultes de Délos à l'époque hellénistique et à l'époque imperiale. Paris: E. de Broccard. (in French)
- Cross, Frank Moore. 1973. Canaanite Myth and Hebrew Epic. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 0674091760.
- Rosenthal, Franz. 1969. "The Amulet from Arslan Tash." in Ancient Near Eastern Texts, 3rd ed. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0691035032.
- Smith, Mark S. 2002. The Early History of God: Yahweh and the Other Deities in Ancient Israel. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans Publishing Co. ISBN 9780802839725
- Teixidor, James. 1977. The Pagan God. Princeton: Princeton University Press.

Kaynak: https://www.newworldencyclopedia.org/entry/El




Metin içinde geçen Kenitlerle ilgili bilgi:

Kenit, en azından MÖ 13. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar Arabah bölgesinde (Celile Denizi'nden Akabe Körfezi'ne uzanan çöl vadisi) seyahat ederken ticaret yapan Midyanlılar ve İsrailoğulları ile akraba gezgin metal ustaları kabilesinin üyesi. Kenitlerin adı, soyundan geldiklerine inanılan Kabil'den geliyordu. Kenitlerden Eski Ahit'te birkaç kez bahsedilmektedir.

Musa'nın kayınpederi Jethro bir Kenit'ti ve kabilenin rahip lideri olarak, Musa'nın daha sonra İbranilere unuttukları kendi Tanrıları olarak açıkladığı Yahova'ya tapınmalarına öncülük etti. Hakimler döneminde (MÖ 12-11. yüzyıl), İsrail'in düşmanları Kenanlıların generalini öldüren Kenitli bir kadın olan Jael'di.

İsrailliler, Amalekliler ve Kenanlılar arasına yerleşen Kenitliler, görünüşe göre Yahuda kabilesi içinde erimişlerdir. Ancak muhafazakâr Kenit grupları göçebe yaşam tarzlarını, inançlarını ve uygulamalarını korudular ve bu gruplardan biri olan Reşabiler (2 Krallar) gelecekteki asi İsrail kralı Yehu'nun (842-815 yılları arasında hüküm sürdü) yanında Omri hanedanına ve Kenan tanrısı Baal'a tapanlara karşı savaştılar. (https://www.britannica.com/topic/Kenite)



EL hakkında Britannica'nın yazdıkları:


El, Sami dillerinde "tanrı" için kullanılan genel terim ve aynı zamanda Batı Semitlerinin baş tanrısının adıdır. Suriye'deki Ras Shamra'dan (antik Ugarit) gelen antik metinlerde El, panteonun itibari başı, (Resmi lider veya yönetici olan ancak gerçek güç veya yetkiye sahip olmayan kişi) Aşera'nın kocası ve diğer tüm tanrıların (Baal hariç) babası olarak tanımlanmıştır. En yaygın lakabı "Boğa" olmakla birlikte, bazen "Cennetin ve Dünyanın Yaratıcısı/Sahibi" olarak da adlandırılırdı. Saygıdeğer bir ilah olmasına rağmen, öncelikle kızları ve oğullarıyla ilgili olan mitlerde aktif değildi.

Genellikle uzun sakallı ve genellikle iki kanatlı yaşlı bir adam olarak tasvir edilirdi. Hurrilerin tanrısı Kumarbi ve Yunan tanrısı Cronus'un eşdeğeriydi. Eski Ahit'te El, genellikle Yahve ile eşanlamlı olarak ve daha az yaygın olarak da "tanrı" (deity) için genel bir terim olarak kullanılır.

Kaynak: https://www.britannica.com/topic/El