Aziz Pavlus bir Gnostik miydi?

[Themo]

Bir tarafta hristiyanlarca “Ortodoksluğun kalesi” “en büyük heretik düşmanı” olarak görülen Pavlus, diğer tarafta ilk yüzyıllardaki Gnostik heretiklerce “En büyük üstad” olarak görülen, “üstadımız, büyük öğretmenimiz” denilen Pavlus diğer bir yanda da müslümanlarca “İslamdan farkı olmayan hristiyanlığı bozmuş, içinde teslis, çarmıh gibi öğretiler sokmuş kafir Pavlus” mu gerçek Pavlus’tur?
Ben Pavlus'u mistik, gnostik bir bilge olarak görüyorum ve saygı gösteriyorum İncil'deki Pavlus'ta da her ne kadar çoğu mektubu sahteyse de, bunun izlerini görmek mümkündür.

Öncelike Gnostisizm’in dünya görüşünü çok kısa bir şekilde özetleyelim. Gnostisizm hristiyanlıktan da önceye giden mistik bir akımdır. Gnostisizme göre her şey Pleroma denilen bütünlükten fışkırmıştır, panteist yapıdadır, bu bütünlüğün içindeki farklılaşma kendine yabancılaşıp bozulma sonucu oluşan Demiurge denilen “aracı”, “düşük Tanrı” da denilen varlık dünyayı yaratmıştır. Yani dünyadaki kötülüklerden , maddesel alemden sorumlu varlık gerçek Tanrı değil “düşük” tanrı Demiurge’dir. Hristiyanlıktan önce de Sethian Gnostisizmi vardı ve bu grup Tevrat’taki genesisi bambaşka şekilde yorumlardı. Onlara göre dünyayı yaratan Yahwe düşük ve kıskanç Demiurge idi gerçek Tanrı değildi, Adem ve havva’ya “insan ile gerçek Tanrı’nın birliğini”gösterebilmek için eden bahçesinde olşuan bilgi ağacı gerçek Tanrı’dan gelen bir yardım, bu ağaçtan yenmesini söyleyen ve daha sonra yılanlaştırılıp şeytanlaştırılan logos da İsa Mesih yani Tanrı sözüydü, yolayısıyla yaşamın amacı Yahveye yani Demirgeye köle olmak değil, Gerçek Tanrı ile birliği algılayıp Gnosise ulaşmaktı.

Konumuza dönelim:

Evet, İncil'deki Pavlus gnostik olamaz çünkü Pavlus'un incil'deki (sahte) mektuplarında Gnostisizmi yeren ifadeler vardır, bunları en çok da pastoral mektuplarında görmek mümkündür. Hatta diğer mektuplarında bu konuda tek bir ifade yokken pastoral mektuplarda kör parmağım gözüne Gnostisizmin sürekli kötülenmesi, ayrıca üslup bakımından bu mektupların, İncil’de Pavlus’a ait olan diğer mektuplarla uyumsuz olması, üslupsal uçurum, anlatımsal farklılıklar, sahte mektupların yazarının ortodoks/katolik kilise olduğuna kuvvetli bir şekilde işaret eder. 13 Pavlus mektubundan sadece 7 tanesi gerçek kabul edilmektedir.

Ancak işin ilginç yanı ilk iki yüzyıldaki Marcion gibi, Valentinus gibi Gnostik önderlerin Pavlus'u "öğretmenleri" ve "üstatları" olarak görmeleridir. Yani gerçek Pavlus’un gnostik bir üstat olma ihtimali yüksektir, bu aslında gnostisizm üzerinde uzmanlaşmış Prof. Elaine Pagels gibi bilim adamlarının da görüşüdür ancak tabi ki günümüz hristiyanlarınca kabul edilmez.

Yeni ahit’teki en eski yazmaların Pavlus’un mektupları olduğu konusunda herkes hemfikirdir, bu yazılardan sonra Markos İncil’i gelir.


Pavlus’un mektuplarında (sahte mektuplardaki 1-2 ifade hariç) İsa’nın tarihsel bir kişilik olduğuna ilişkin net bir ifade bulmak mümkün değildir Pavlus İsa’yı “herkesin içinde” olarak görmüş “her şey ve her şeyde” olduğunu söylemiştir, bunun da bir "sır" olduğunu dile getirmiştir, tıpkı "sır"ları çok seven Gnostiklerin dediği gibi:

Kol.1: 27 "Tanrı kutsallarına bu sırrın uluslar arasında ne denli yüce ve zengin olduğunu bildirmek istedi. Bu sırrın özü şudur: Mesih içinizdedir. Bu da size yüceliğe kavuşma umudunu veriyor."

Kol.3:11 " Bu yenilikte Grek ve Yahudi, sünnetli ve sünnetsiz, barbar, İskit, köle ve özgür ayrımı yoktur. Mesih her şeydir ve her şeydedir."

İncil'deki bu ayetleri, Gnostik bir incil olan hristiyanların kabul etmediği Tomas incilindeki ifadelere çok benzer:

"1. Bu sözlerin anlamını bulan, ölümü tatmayacak.!

77. İsa dedi : Ben herkesin üzerindeki ışığım. Ben Herşey’im. Herşey benden çıktı ve bana ulaştı.
Ağacı yarın, ben oradayım. Bir taşı kaldırın, beni orada bulacaksınız.! "


Petrus ve diğer havariler Gnostik Pavlus’un düşmanıydı, bu nedenle Petrus-Pavlus arasındaki çekişmelerin bir kısmı günümüz İncil’ine bile yansımıştır. Yukarda yazdığım 2 ayetten başka Pavlus’un mektuplarında bol bol Gnostik terim de bulunmaktadır: Doxa, sophia, teleioi, gibi.

Pavlus Gnostiklerin ve paganların panteistik felsefelerini tekrarlar:

Elç.17: 27 Bunu, kendisini arasınlar ve el yordamıyla da olsa bulabilsinler diye yaptı. Aslında Tanrı hiçbirimizden uzak değildir.

Elç.17: 28 Nitekim, ‘O'nda yaşıyor ve hareket ediyoruz; O'nda varız.' Bazı ozanlarınızın belirttiği gibi, ‘Biz de O'nun soyundanız.'


Gnostikler de mistisizmin Yehova dan veya Eski Ahit yasasından çok daha üstün olduğunu söylüyordu, Pavlus da.

İncil’de gnostik Pavlus’un çok ilginç bir sözü vardır:

Gal.3: 19 Öyleyse Yasa'nın amacı neydi? Yasa suçları ortaya çıkarmak için antlaşmaya eklendi. Vaadi alan ve İbrahim'in soyundan olan Kişi* gelene dek yürürlükte kalacaktı. Melekler yoluyla, bir aracı eliyle düzenlendi.

Gal.3: 20 Aracı tek bir tarafa ait değildir; Tanrı ise birdir.”

Kimdir bu aracı? Yasayı düzenleyen “aracı” gerçek Tanrı’nın kendisi değilse kimdir?

Bu konu da Gnostisizmden kaynaklanır. Gnostisizme göre evreni ve içindeki kötülükleri yaratan gerçek Tanrı değil, “düşük” Tanrı olan Demiurgos’tur gerçek Tanrı, “Tanrı’nın sözü” olarak yani İsa Mesih olarak herkesin içindedir ve kişiyi maddenin köleliğinden çıkraıp Gnosise ulaştıracak güçtür (bakınız Pavlus'un yukardaki “mesih içinizdedir” ayetine)

Pavlus da yukardaki ayette yasanın sahibinin yani Eski Ahitin Tanrısının bu düşük tanrı, “aracı” olan Demiurge olduğunu belirtiyor aslında bu nedenle zaten genel olarak baştan sona Eski Ahiti küçümseyen ifadeler kullanıyor, Petrus ile diğer hristiyanlar ile hep zıtlaşıyor. Gnostik Marcion da “üstadım” dediği Pavlus gibi, Eski Ahitin Demiurgeye ait olduğunu söylemiş ve kanonuna dahil etmemiştir.

Bunlar gerçek Pavlus'un Gnostik bir yahudi mistiği olduğunu, neden diğer hristiyanlarla zıtlaştığını anlatıyor/açıklıyor ancak Pavlus gibi çok etkili bir isim daha sonra kilise tarafından adına çeşitli mektuplar uydurularak "ortodoksluğun kalesi" konumuna getirilmiştir.

[Neva]

Themo´isimli üyeden Alıntı

Petrus ve diğer havariler Gnostik Pavlus’un düşmanıydı, bu nedenle Petrus-Pavlus arasındaki çekişmelerin bir kısmı günümüz İncil’ine bile yansımıştır. Yukarda yazdığım 2 ayetten başka Pavlus’un mektuplarında bol bol Gnostik terim de bulunmaktadır: Doxa, sophia, teleioi, gibi.

Tahrif edildigi zaten acik, ancak bu kisim ilgincmis.