Metaethics: Ahlak/Etik Teorileri

[Alvin]

Yeri gelmisken, 'evrimsel psikoloji' de ne oluyor?..


Ahlaka kisa bir ara verip, bir baska kavrami da hatirlatmak istiyorum.


Cunku, bu konunun evrimsel psikoloji ile de yakindan ilgili oldugunu dusunmekteyim. Ama once bu kavrami anlamak gerekir. Cok genel olarak tanimlarsak, evrimsel psikoloji, psikoloji icinde, evrimsel kokenlerini ve uyarlanabilir islevlerini inceleyerek insan davranisini ve bilisini anlamaya calisan bir calisma alanidir. Psikolojik ozelliklerimizin ve davranislarimizin cogunun insan evrimi boyunca dogal secilim tarafindan sekillendirildigi fikrine dayanir.

Yukarida kavrami tanimladigimiza gore, simdi de bu kavramin icini doldurmak adina bazi ilkelerden bahsedelim.

Hangi ilkeler?

Mesela adaptasyon, degil mi! Evrimsel psikoloji, bircok psikolojik ozelligin ve davranisin adaptasyon oldugunu varsayar - atalarimiza ureme avantajlari saglayan evrimlesmis ozellikler. Bu adaptasyonlarin bireylerin hayatta kalmasina, uremesine ve genlerini sonraki nesillere aktarmada yardimci oluyor.

Evrimsel psikologlar, psikolojik ozelliklerimizin genellikle evrimsel uyum ortami olarak anilan atasal ortama uyarlandigini one suruyorlar. Bu, atalarimizin yasadigi ve evrimlestigi cevreye atifta bulunur ve psikolojik mekanizmalarimizin gelisimini etkileyen secilim baskilarini sekillendirir.

Evrim'in olmazsa olmazlarindan bir diger kavrami da dogal secilimdir. Evrimsel psikoloji, evrimsel ortamda avantajli olan psikolojik ozelliklerin, dogal secilim sureci araciligiyla sonraki nesillere aktarilma olasiliginin daha yuksek oldugunu one surer. Artan hayatta kalma, ciftlesme basarisi veya ebeveyn bakimi gibi fayda saglayan ozellikler tercih edilirdi ve populasyonda daha yaygin hale gelirdi. Pikolojik/mental yonden olumlu olan bireyler daha saglikli olur.

bireyi cevresinden ayri dusunemeyiz, dolayisiyla genetik ve cevresel etkilesimleri de akilda tutmaliyiz. Evrimsel psikoloji, genlerin ve cevrenin davranisi sekillendirmek icin etkilesime girdigini kabul eder.

Genler, belirli davranislar icin bir yatkinlik saglarken, bu davranislarin ifadesi ve gelisimi, kulturel etkiler ve bireysel deneyimler dahil olmak uzere cevresel faktorlerden etkilenir.

Evrimsel psikolojiyi elestirenler, karmasik insan davranislarini asiri basitlestirebilecegini, kulturel ve cevresel etkileri goz ardi edebilecegini ve spekulatif aciklamalara dayanabilecegini savunuyor. Bununla birlikte, evrimsel psikolojiyi savunanlar da evrimsel bir cercevenin, insan davranisinin ve bilisinin evrensel yonlerini anlama konusunda degerli bilgiler saglayabilecegini savunuyorlar. Yani, IKI TARAFIN DA cekincelerini ve ifadelerini etraflica dusunmek ve detayli okumalar yapmak gerekir.

Diger yandan, evrimsel psikolojinin, insan davranisinin tum yonleri icin eksiksiz bir aciklama saglama iddiasinda olmadigini belirtmek gerekir; bunun yerine, psikoloji icindeki diger yaklasimlari tamamlamayi ve insan dogasinin daha kapsamli bir sekilde anlasilmasina katkida bulunmayi amaclar diyelim ve kapatalim.



Saygilarimla