Şimdi İslam öncesi dönemde Pers kültürünün
Arap yaşamına çok önemli etkileri olduğunu söyleyebiliriz. Eski
Arap masalları olarak bilinen Â*(1001 gece masalları,
Arap geceleri, Sinbad, Alladdin'in Lambası, Kırk Haramiler, Uçan halı vb.) masallar Pers'lilerden
Arap toplumuna geçmiş ve bu masallar pagan dönemide
Arap toplumunda animistik kültürün oluşmasında oldukça önemli bir pay sahibi olmuştur. Animizm (canlıcılık) konusu kendi başına bir açıklama gerektirmekte olup şimdilik bu konuya girmeyeceğim ama internetten rahatlıkla bu konuda bilgi bulabilirsiniz.
Mekke döneminde Muhammed Kuran'da bazı hikayeler anlattığında ona karşı çıkan Nadir b. Haris "Irak'a gider ve oradan" İran kisraları", "Rüstem ve İsfendiyar'la ilgili masallar", "hikayeler" vb. şeyler toplar ve Muhamed'in getirdiği Kuran'ın bunlardan farkı olmadığını söylerdi.
Özellikle Kuran'ın Mekke dönemi ayetlerinin daha iyi anlaşılabilmesi ve Muhammed'in zihninin nasıl çalıştığının anlaşılabilmesi için Cahiliyye dönemi olarak adlandırılan İslam öncesi çoktanrıcılık döneminin bütün davranış ve düşünce kodlarının çözülmesi gerekmektedir. Bu anlamda Cin konusu başlı başına önemli bir yere sahiptir. Konumuz bu anlayışa kaynaklık eden mitolojiler, dinler, halk hikayeleri vb. değildir ve burada Pers-Hindu mitolojisini inceleyip sonra da Zerdüşlüğün İslam'a etkilerini anlatmak gibi gereksiz yere konyu amacından çıkartmak ve kendi kendimize eziyet etmek niyetinde değiliz. Mümkün olduğunca
Muhammed'in içinde yaşadığı zaman dilimindeki Cahiliyye toplumu inanışlarının ve kültlerinin incelemeye çalışacağız. Amacımız bir şeyin
ilk kaynağını bulmak değildir. Bence bu da manasız bir çabadır ve sonuç almak da mümkün değildir çünkü hiç birimiz akademisyen değiliz ve yıllarımızı bu konulara ayıracak durumda da değiliz. O yüzden mümkün olduğunca spesifik ve daraltılmış bir alanda çalışma yapmalıyız. Benim size tavsiyem Muhammed'in içinde yaşadığı zaman dilimindeki "Cahiliyye" dönemine ait ne buluyorsanız not etmenizdir. En ufak bir bilgi kırıntısı bile çok şey gösterebiliyor bu dönemin düşünce kodlarını çözmek için.
Konumuz cinler. Cahiliyye döneminin ve islam sonrası dönemin Cin algılayışlarını daha iyi anlayabilmek için öncelikle
Arap toplumında islam öncesi ve sonrası Cinlerine şöyle bir göz atalım. Aşağııda çeşitli linklerden derledğim
Arap Cinlerine ait bilgiler mevcut. Bu bilgiler bile tek başına çok şey ifade etmekle birlikte henüz Kuran'daki Cin suresi başta olmak üzere diğer Cin ayetlerini ve Muhamemd'in bunlar karşısındaki tutumunu anlayacak bi youm aşamasında değiliz. Daha önceki yazımda bir kaç duruma işaret ettim ama yeterli değil çünkü konu içini açtıkça derinleşiyor ve sistematik bir yorum yapmak mümkün olmuyor. Sözü daha fazla uzatmadan burada kesiyorum. Lütfen okuyunuz.
Cin: Genel bir isim olmakla birlikte özel bir tür olarak da isimlendirilmiştir. Halının üstünde seyyahat ederler ve rüzgarın hiç durmadan estiği yerlerde barınırlar. Baze duman bazen büyük bir kartal şekline girebilirler ve bazen de güçlü bir erkek veya kadın. Yaşlı olanları görünmezlik, uçabilmek, hayvanlarla iletişim kurmak gibi yetenekleri vardır. Bakır'a karşı hassasiyetleri vardır. Genç olanları ise arslan formuna girebilirler. Cin suresinde anlatıldığı gibi İslam'ı seçenleri vardır ve camileri, kuran okunan evleri ziyaret eder, o ilahi havayı tenefüs ederler. Kemik ve hayvan atıkları yerler. İnsanları islam'dan caydırmaya çalışan ve vesvese verenleri de vardır.
Cânn: İnsana yaklaşmakta en fazla imtina gösteren cinlermiş vakti zamanında ama bir çoğu islamı seçmiş. Özellikle en tehlikeli zamanlarda Muhammed'in izinde yürüyenlere yardıma koşarlar. İnsanların en fazla iletişime geçmek istediği cinler olmuştur çünkü en güzel vahalarda yaşarlar. Kervanlara zarar verebilirler özellikle daha önce kötü muamele gördükleri insanların bulunduğu kervanlara zarar verebilirler ama onlar sayesinde insanlar zengin de olabilirler. Genellikle beyaz deve formuna girerler ve kontrolleri altındaki vahlarda sakin sakin gezinirler. Genellikle kum fırtınalarında ortadan kaybolurlar ama ufak kum hortumu oluştuğunda ortaya çıkarlar. Â*En büyük düşmanları diğer bir cin türü olan Ğûl' dür. Â*Ğul'ler çölde pusuya yatıp Cânn'lara saldırabilirler veya tersi de olabilir. Nadiren şehirlere gelirler. Kendi seçtikleri özel vahalarda saraylar kurarlar. Genellikle çölde kendilerini gizlemek için ise asker kılığına girerler. Â*Büyüleyici müzikleri vardır, uçabilirler, deve formuna girebilirler ve Â*görünmezlik özellikleri de vardır. Element olarak onlar da bakıra karşı hassasdırlar
Kuran'da Hicr 27 ve Rahman 39'da bu isimle geçerler.
Hicr 27.
Cânnı da, daha önce çok zehirli ateşten yarattık
Merid / Marid : Hemen hemen hiç bir İslami kaynakta bu ismin Cin ismi olduğu geçmez ama Â*Kuran'da bu isim Saffat 7 ayetinde zikredilmiştir.
Saffat7. Ve (gökyüzünü) itaat dışına çıkan her şeytandan koruduk. (Ve hıfzam min külli şeytanim marid )
Marid'in açıklaması sözlükte; Â*azgın, sapkın, inad ve isyanda benzerlerinden çok ileri gitmiş olan. Kibir, inad ve dinsizlikle tanınmış olan. (Mütemerrid) olarak geçiyor. Bir Cin ismi bu ayette aynı zamanda sıfat olarak da kullanılmış. "Şeytani arzular" derken anlatmak istediğimiz gibi.
İslam öncesi
arap mitolojilerine göre Merid'in özelliği "su" ile yakın ilişkisidir. zaten cinler 4 element ile ilişkili olarak sınıflandırılır. Su, Ateş, Hava Toprak
Merid'lerin sayıları azdır ama en güçlü cin türü olarak görülür. Özellikle denizcilerin baş belasıdır ve güçlü dalgalar ve kasırgalar yaratarak gemileri batırabilirler. Bu yüzden denizciler onu kızdırmamaya özen gösterir. Oldukça kibirli bir cin türüdür. Mavi ve yeşil tenleri vardır. Bazen "mavi cin" olarak da geçer. Genellikle sahil kenarlarında yalnız yaşarlar ve İslam ile şeytani güçler arasındaki kavgadan uzak durular. İblis'in ona karşı büyük nefret duyduğu söylenir. Yaşlı olanları "bilge adam" Â*ve genç olanları da "at" kılığına girebilirler ve gezginlere yardımcı olabilirler. Bakıra ve demire karşı hassasiyetleri vardır.
İfrit: Sayıca en fazla olan türdür ve İslam'a çok şiddetli bir şekilde karşı çıkarlar. Terkedilmiş ve izbe yerlerde yaşarlar. Mekke'nin güneyindeki dağlarda yapılan büyük savaşta Cânn cinlerini Â*ve Cânn'ların insan müteffiklerini yok etmiştir.Yalnızca Merid'lerin kitlesel saldırısı ile İfrit ve onun yardımcısı diğer şeytanlar yenilebilmiştir.Asker ve büyük köpek kılığında görülebilir. Büyük bir toz fırtınası ile kumdan yapılmış sihirli develerinin üstünde hareket eder. Yaşlı olanları yılan ve akrep kılığına girebilir. elementi ateştir. Demire karşı hassasiyeti vardır.
Kuran'da Neml 39. ayette ismi geçer.
Neml 39. Cinlerden bir ifrit: Sen makamından kalkmadan ben onu sana getiririm. Gerçekten bu işe gücüm yeter ve bana güvenebilirsiniz, dedi.
(Kale
ıfrıtüm minel
cinni ene atıke bihı kable en tekume mim mekamik ve innı aleyhi le kaviyyün emın)
Bu ayette Süleyman peygambere Belkısın tahtını getirme teklifinde bulunur. Bildiğiniz gibi Süleyman bütün cinleri emri altında çalıştırmıştır.
Şeytan: Merid'den sonra en eski cin topluluğudur. Aynı zamanda diğer cinlerden çok daha fazla yaşarlar. Dağlarda kayalık yerlerde ve sıcak sularda yaşarlar. Sıcak hava bulutları üstünde bir yerden diğer bir yere gidebilirler. Kibiri ile in yapmıştır ve Muhammed'den Â*önce bir çok insanı kendisine taptırmış veya köle yapmıştır. İnsanı Allah yolundan saptırma konusunda en yetenekli olan budur. Vesvese verir ve çoğu zaman da güzel kadın kılığına girerek insanları (yani erkekleri) baştan çıkararak günaha sokar. İnsana karşı üstünlüğünü Allah'a ispat etmek için insanı en perişan hallere sokmaya çalışır. (alkole , kumara alıştırmak vb.) Ayrıca bir çok durumda hastalıkları insana karşı bir silah olarak kullanır. Duman ve çakal kılığına girebilirler ve yılanla sembolize edilirler. Genellikle siyah bir devenin üstünde görülür. İman sahipleri üstünde bir hükmü yoktur. Elementi ateştir. Demire karşı hassasiyeti vardır. Â*
Kuran'da hemen hemen geçmediği ayet yoktur. İslam uleması İblis ile Şeytan arasındaki farkı çok tartışmıştır. Daha da ötesi, İblis ve Şeytan'ın bir melek mi yoksa cin mi olduğu sorusu hala tartışmalıdır.
Kuran'da bu isimler neredeyse karmakarışık bir hale getirilmiştir. Örneğin ;
Bakara 275. Faiz yiyenler (kabirlerinden), şeytan çarpmış kimselerin cinnet nöbetinden kalktığı gibi kalkarlar...
Burada şeytan cinnet nöbeti ile kendini gösteriyor ve bu haliyle bir cindir.
Ali İmran 36.....
Kovulmuş şeytana karşı onu ve soyunu senin korumanı diliyorum....
Burada cennetten kovulan bir melek gibi.
Bakara 36. Şeytan onların ayaklarını kaydırıp haddi tecavüz ettirdi ve içinde bulundukları (cennetten) onları çıkardı
Burada da Şeytan Â*Adem ile Havva'yı cennetten çıkartıyor. Ama Adem'e secde etmeyen ise İblistir.
Sad 75. Allah!
Ey İblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni meneden nedir? Böbürlendin mi, yoksa yücelerden misin? dedi.
Şimdi Adem ile Havva'ya yasak elmayı yediren Şeytan ile onlara secde etmeyen İblis aynı cin veya melek türü mü bilmiyoruz.
İslam uleması Şeytan'ın genel anlamda Â*"kötü ruhların" hepinin ortak ismi olduğunu İblis'in ise Allah'a isyan eden ilk cin veya şeytan olarak özel bir kişilik olduğunu söylüyorlar ama ayetlerden hiç de Şeytan'ın genel bir isim olduğu sonucu çıkmıyor çünkü Adem ile Havva'yı bireysel bir girişim ile kandırıyor. Daha da ötesi "şeytanlar" biçiminde çoğul olarak da geçiyor.
Müminun 97. Ve de ki: Rabbim! Şeytanların kışkırtmalarından sana sığınırım!
Burada şeytandan kastedilen bütün kötü cinler mi yoksa ayrı bir Şeytan topluluğu mu belli değil.
Ğûl: Eski
Arap ve Pers hikayelerinde canavar olarak tasvir edilir. Metamorfoza girerek şekil değiştirebilirler. Mezarlıklarda ve çöl gibi ıssız yerlerde yaşarlar. "Gûlyabani" inanışına kaynaklık etmiştir. Hayvan kılığında gizlenir ve özellikle sırtlan kılığına girerler. Canlıları hayvanları avlayarak yerler ya da ölü bedenleri yiyerek (leş yiyerek)yaşarlar. Özellikle Allah adı anılmadan keislen hayvan leşlerini yerler ve mezar soygunculuğu yaparlar. Çok akıllı olmakla birlikte aç kaldıklarında bir hayvan gibi hareket ederler. Kendilerine "tuz" ikram eden birisine saldırmazlar. Genellikle "hacı" olarak görülür ve kervanlara katılırlar ve eğer kendisine gerekli konukseverlik gösterilmez ise o zaman saldırabilirler. Aynı zamanda yalnız yürüyenlere veya ufak gruplara saldırı yapabilirler. Yaşlı olanları akbaba formuna girebilir ve savaş alanlarının üstünde uçarak savaşın bitiminden sonra ölülerin leşlerini yerler. Aynı zamanda çölde seyyahat edenleri takip ederler ve eğer yolculukta ölen olursa yine onların cesetlini yerler. Yaşlı olanları uçabilme ve görünmezlik yeteneklerine sahiptir. Demire karşı hassasdırlar.
İblis : Bütün cinlerin atası olarak da kabul edenler vardır, Allah'a ilk isyan eden cin olarak kabul edenler de. Kuran'da Şeytan 87 yerde İblis ise 11 yerde geçer. İblis'in bir cin olduğunun apaçık ifadesi şu ayettedir.
Kehf 50. Hani biz meleklere: Âdem'e secde edin, demiştik; İblis hariç olmak üzere, onlar hemen secde ettiler.
İblis cinlerdendi; Rabbinin emrinden dışarı çıktı. Şimdi siz, beni bırakıp da onu ve onun soyunu mu dost ediniyorsunuz? Oysa onlar sizin düşmanınızdır. Zalimler için bu ne fena bir değişmedir!
"Eblese" kökünden gelen bir kelime olup Â*"hüsrana uğradı", "şaşkınlığa düştü" anlamına gelir. Şeytan'ın özel ismi olduğunu söylerler ama yukarıda anlattığım gibi durum o kadar da net değildir Kuran'da. Daha doğrusu İblis bellidir ama Şeytan oldukça tartışmalı bir isim. Neden bazı yerde özel isim olarak İblis geçerken bazı yerlerde Şeytan bu özel ismin yerine kullanılmıştır belli değil. Eski isminin Azazil olduğu ve meleklerin en şerflisi olduğu İbn Abbas'dan rivayet edilir. Bu konuda şu linkte oldukça aydınlatıcı bilgiler var.
http://www.kuranikerim.com/islam_ans...i/A/azazil.htm
İblis'in genel karakteri, büyüklük taslamak ve inkar, insanlara kötü şeyleri iyi göstermek ve onları doğru yoldan saptırmak ve insanlara vesvese vermektir.
Bir sonraki yazımda Muhammed'e ve İslam'a karşı alıncak önlemlerin konuşulduğu "Büyük Cin Konseyi"ni anlatacağım.
Kaynaklar:
http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/373.pdf
http://www.bible.ca/islam/library/Zw...ism/chapt7.htm
http://www.ii.uib.no/~georg/alt/rpg/...a/node170.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Iblis
http://en.wikipedia.org/wiki/Shaitan
http://en.wikipedia.org/wiki/Djinn
http://en.wikipedia.org/wiki/Marid
http://en.wikipedia.org/wiki/Ifrit
http://en.wikipedia.org/wiki/Ghul
http://en.wikipedia.org/wiki/Demon#I...c_Arab_culture
http://en.wikipedia.org/wiki/Arabian_mythology
http://en.wikipedia.org/wiki/Islamic_mythology
http://en.wikipedia.org/wiki/Hand_of_Fatima
http://en.wikipedia.org/wiki/Evil_Eye
http://www.pantheon.org/articles/j/jinn.html
http://www.meyilli.com/inanis/animizm.php
http://www.kuranikerim.com/islam_ans...disi/C/cin.htm